Kleur van gloeilampen en ledlicht; hoe aan te passen voor ons doel.
Alle Trix Express locs met zg permamotoren zijn gebaseerd op modellen uit de periode 1900 tot en met globaal 1970. In de oudste locs, wagons en zelfs de wisselverlichting zaten in de beginjaren zelfs petroleumlampen! Later werd de petroleumkous, de ‘pit’ vervangen door een gloeilamp, die waren al iets witter maar nog steeds behoorlijk geel-wit.
De kleur van de gloeilamp is sinds de uitvinding van Edison en Thomson steeds helderder en witter van kleur geworden, totdat de gloeidraad zo eind negentiger jaren geleidelijk werd vervangen door een halogeen lampje in de glazen bol van de gloeilamp. Pas in de periode na 2010 werd die gloeilamp geleidelijk weer vervangen door ledlampen.
De kleur van licht kan men zowel uitdrukken in golflengte als in kleurtemperatuur. Dat laatste is de schaal van Kelvin (Thomson) waarbij ‘nul’ graden Kelvin gelijk is aan minus 270 graden Celsius, de temperatuur in het heelal. Onderstaand een ruwe indicatie van de relatie lichtkleur en graden Kelvin. (gebruikelijk bij ledlicht)
| Petroleumlamp: globaal | 1800° K en dat zit relatief dicht bij kaarslicht! |
| Gloeilamp globaal 1930 | 2000° – 2200° K |
| Gloeilamp globaal 1950 | 2200° – 2500° K |
| Gloeilamp globaal 1990 | 2500° K |
| Halogeen-gloeilamp | 2800° K |
| Halogeen licht | 2800° – 3000° K |
| Ledlicht: Extra warm | 2600° – 2700° K |
| Warm-wit | 3000° – 3200° K |
| Neutraal wit | 5000° K |
| Koelwit/Daglicht | 7500° K en hoger |
U ziet dat wat wij ‘wit licht’ noemen een enorme bandbreedte in lichttemperatuur en daardoor in ‘kleur’ heeft.
De gloeilampjes in uw oude TE locs geven licht als er spanning komt op de rails, meer spanning is sneller rijden en feller licht dus ook wat witter licht, maar nooit ‘witter dan 2500° K! Daarbij gaat het licht door de zg lichtgeleiders dat zijn die 20-30 of 40 jaar oude stukjes kunststof. En ja, kunststof vergeelt iets naarmate het ouder wordt. Kortom het grootste deel van de TE locs zal gelig licht geven in het bereik tussen 2000° en 2200° K.
Wat kunnen we in onze locs met ledverlichting doen, want ledlicht heeft best veel voordelen.
Ten eerste: kies het jaartal van het origineel als uitganspunt, duidelijk is hoe ouder hoe geler. Kies dan de best passende led qua lichtkleur is dan de theorie. Maar, zie het schema, er blijft alleen extra warmwit over en zelfs dat is soms nog te wit. Maar extra warmwitte leds worden nauwelijks aangeboden. Warmwit duidelijk meer maar dat is al te wit voor ons doel! Dan praten we van nu af nooit meer over neutraal wit; dat herkent u op afstand als dat afschuwelijk witte licht.
Maar er is een ongelooflijk simpele oplossing om de lichtkleur wat te corrigeren!
Alle warm-witte en extra warmwitte ledjes zijn beter op kleur te krijgen door een behandeling met een watervaste viltstift in de kleur……. Oranje! Nee niet in geel, absoluut niet! Omdat er in deze beide ledsoorten geen of nauwelijks blauw licht zit kunt u met die Oranje stift uw ledlicht bijkleuren totdat u de lichtkleur ‘terug in de tijd’ heeft gebracht; simpel maar doeltreffend. Te oranje geworden? Met wat spiritus wrijft u het zo weer af en kunt u een volgende poging wagen.
Maar zijn de leds ‘witter’ (of wat groenwit) dan werkt niets meer omdat er dan te veel blauw licht in zit en dan gaat uw kleur naar groenig of een andere vage kleur. De juiste watervaste stift in Oranje zit in het assortiment van Edding, maar is helaas niet altijd gemakkelijk te verkrijgen. Dus heb ik heb maar als service artikel opgenomen in mijn lijstje.